Witchcraft

Een onlosmakelijk onderdeel van de (Noord) Oegandese cultuur! De Nederlandse vertaling, hekserij en tovenarij, dekt niet echt de lading, vind ik. Maar dat heeft waarschijnlijk ook weer te maken met onze Westerse visie. Je zult waarschijnlijk denken aan Harry Potter of heksen die in de Middeleeuwen op de brand stapel werden gegooid. Niets van dit alles. De mensen hier hebben nog nooit van Harry P. gehoord en de heksen zijn hier witch doctors, in andere woorden, oude wijze mannetjes.

Ik heb vaak te maken met witchcraft. Niet direct maar indirect van verhalen van begunstigden van onze projecten of collega’s. Ik vind dit rete interessant. Voor mij gaat het er niet om of het wel/niet waar is, maar hoe mijn hersencellen werken bij het horen van witchcraft verhalen en hoe mijn collega’s en andere ‘locals’ tegen dit onderwerp aankijken.

Als mij een witchcraft verhaal wordt verteld gaan mijn hersenen automatisch op zoek naar een verklarende factor voor hetgene wat is gebeurd. Ik probeer dit te stoppen, maar het is werkelijk onmogelijk. Dit is blijkbaar niet uit te schakelen, zo vast zit je in je eigen cultuur.

Tijdens een veldbezoek met een collega vroegen we een vrouw, die onderdeel is van ons project, waarom de kinderen allemaal thuis waren. We kijken namelijk hoeveel kinderen er in een gezin wonen die de leeftijd hebben om naar school te gaan (zelfs hele oude kinderen gaan nog naar school omdat dit tijdens de oorlog heeft stil gestaan) en relateren dat dan aan het aantal dat daadwerkelijk naar school gaat. Kinderen naar school sturen (waarvoor een schoolbijdrage betaald moet worden) is iets waar mensen als eerste in investeren als ze wat spaargeld hebben. Dit is voor ons dus een indicator die aangeeft dat de levensomstandigheden van mensen omhoog gaat als ze in staat zijn al hun kinderen naar school te sturen in plaats van alleen de oudsten.

In dit gezin waren alle kinderen thuis. Het antwoord van de moeder hierop was dat er weer witchcraft was uitgevoerd op school. Witchcraft uitgevoerd zeg je? Wat is dat? Iemand die het op een ander gemund heeft (of op de school) gaat naar een witch doctor. De doctor met speciale gave zal een spirit in een voorwerp (steen, stukje hout, of ander voorwerp) stoppen, welke vervolgens door de ‘koper’ bij de boosdoener wordt neergelegd. De spirit zal dan voor tegenspoed zorgen.

Op deze school was een plant getraceerd waarbij allerlei stofjes of pollen in de lucht kwamen die ervoor zorgde dat de kinderen ziek werden. Heb je hier al een ‘logische’ verklaring voor? Voor de Oegandesen is het ook logisch: witchcraft!

En ik dacht nog, hoe meer men is opgeleid hoe minder men in witchcraft geloofd. FOUT! Mijn collega die zeer pienter is, is het bewijs. Hij deelt graag zijn verhalen en toen ik over deze moeder met de school begon was zijn reactie: “Sara, it is there! You sit and I will tell you some stories.” Tijdens elk verhaal begonnen mijn hersenen weer te redeneren en zijn reactie was steevast: ”It is there!”

Benieuwd naar de andere witchcraft verhalen? Hier een kleine compilatie.

De fiestendief
Een oude man (mzee) uit de village reed op zijn fiets naar Lira om geld op te halen bij de bank. Hij parkeerde zijn fiets voor de bank zonder deze op slot te zetten. Toen hij zijn geld had, stond de fiets er niet meer. Iedereen lachtte hem uit: “Mzee, dit is de grote stad, hier kan je je fiets niet achterlaten zonder het op slot te doen.” De mzee was er van overtuigd dat de dief de fiets alleen even had geleend en hem vast wel weer terug kwam brengen. Hij besloot te wachten. Hij ging zitten op een bankje en haalde zijn fietspomp te voorschijn en begon in het niets te pompen. Dit vonden omstanders nog grappiger,”gekke ouwe mzee.” De fietsendief was echter al onderweg met de fiest. Op het moment dat mzee in het niets begon te pompen begon de buik van de fietsendief op te zwellen. Zijn buik werd groter en groter naar mate hij verder van de bank vandaan fietste. Dit ging niet goed, dacht de fietsendief...... en hij besloot de fiets terug te brengen. Eenmaal bij mzee aangekomen, die nog altijd met de pomp voor de bank zat te wachten, gaf hij de fiets terug. Mzee pompte nog 1 keer met de pomp en alle lucht van de inmiddels hoog zwangere man liep leeg. De omstanders die eerst zo hard moesten lachen waren nu in paniek en renden weg. Mzee was doing witch craft!

Vrouw zonder geslachtsdeel
Een prositutee had geld van een klant gestolen uit zijn huis. De man ging naar een witch doctor om haar te straffen en zorgde ervoor dat het voorwerp met spirit bij haar terecht kwam. Van de ene op de andere dag had ze geen vagina meer, er zat helemaal niks meer op die plek. Heel langzaam kwam haar vagina weer terug, maar het was uiteindelijk een hele oude versieen dat terwijl het een jonge vrouw was. Pas toen de prostituee het geld had terug gegeven aan de eigenaar werd alles weer hersteld.

Man met verlengde penis
Een ‘clan member’ van mijn collega (die deze verhalen vertelde) had geld gestolen van een oudere man. Net als in het vorige verhaal, ging de oude man naar de witch doctor om de jongen te straffen. De straf die de jongen kreeg was dat zijn penis zo lang werd dat hij uit zijn broekspijp kwam. Toen hij in paniek een langere broek aan deed werd zijn penis nog langer en kwam weer uit zijn broekspijp. Toen het geld werd terug gebracht kromp de uitgerolde versie weer tot normale proporties.

Het vertellen van deze verhalen gaat uiteraard gepaard met schatergelach, maar dit zegt niets. Men is bloed serieus! Mijn collega zegt dat hij die ultra verlengde penis werkelijk gezien heeft. Dit kan ik maar moeilijk geloven. Ik weet waar deze man woont en als het even kan ga ik op zoek naar hem. Niet dat ik het bewijsstuk hoef te zien, maar ik ben wel benieuwd naar zijn verhaal. Ondanks mijn Westerse hersencellen geef ik niet op en blijf ik proberen om te begrijpen waarom de mensen hier zo sterk in witchcraft geloven.