Kony 2012

Vandaag is de dag van de publiciteitsstunt Kony 2012. Aangezien ik in het gebied werk en woon dat van 1984 tot 2006 getroffen is door deze oorlogsmisdadiger, wil ik graag een blog hieraan wijden.

Sinds de lancering van Kony 2012 (in de lokale taal spreek je het uit met een ‘silent’ y = Konjjj) is Joseph Kony met zijn Leger van de Heer (Lord Resistance Army, LRA) bekend geworden over de hele wereld. Wat Hitler is voor Europeanen is Kony voor de Oegandesen en dan met name in Noord Oeganda waar hij 22 jaar lang het gebied onveilig heeft gemaakt.

De Amerikaanse filmmaker Jason Russell heeft in samenwerking met de NGO Invisible Children een korte documentaire gemaakt over de gruwelheden van deze oorlogsmisdadiger. Het filmpje past helemaal in de tijd van nu met social media en is op een begrijpelijke manier neergezet. En het heeft gewerkt! Het filmpje is al meer dan 80 miljoen keer bekeken en heeft er voor gezorgd dat Kony, die al jaren op de lijst van de International Criminal Court in Den Haag staat, eindelijk ook in de westerse wereld bekend is geworden.

Natuurlijk heeft elke aanpak zijn voor- en nadelen. Critici vinden dat de film het probleem veel te simplistisch neerzet: deze schurk moet gepakt worden en dan is het voorbij! Het probleem is natuurlijk veel complexer en Kony berechten zal wel gerechtigheid brengen, maar alle slachtoffers zitten nog wel met hun sores. Daarnaast is de rol van de Oegandese overheid ten tijde van de LRA erg dubbelzinnig geweest; verdeel en heerspolitiek. Maar als de filmmaker het niet simpel had gehouden, had hij dan zo veel kijkercijfers weten te scoren? En als hij het probleem in al zijn complexiteit had uitgelegd, hoeveel mensen hadden dan het filmpje afgekeken? Ik denk ook niet dat Dhr Russell de volledige context en complixiteit van Afrikaanse gemeenschappen en politiek kent, maar dit uitdragen is ook niet zijn taak en nooit zijn bedoeling geweest. Mijns inziens is het juist de kracht van deze filmmakers dat ze niet alle achtergrond informatie hebben en het zo op een simpele manier kunnen overbrengen.

Ook is er kritiek op het budget van Invisible Children. Men claimt dat er veel te veel geld gaat naar publiciteit. Maar laten we nou eerlijk zijn, met een klein budget hadden ze nooit zo’n pakkend fancy filmpje kunnen maken. Oke, ik geef toe, het is af en toe wel wat overdreven en tranentrekkend: lekker op z’n Amerikaans. Maar laten we het nou als een voordeel zien dat Amerikanen soms wat overdreven kunnen zijn, want daarnaast zijn ze ook heel erg enthousiast en hebben zich met volle overgave voor dit initiatief ingezet.

Ik ben blij dat deze campagne geslaagd is en zoveel mensen heeft bereikt. Voor maart 2012 wisten maar weinig mensen van dit oorlogsschandaal af. Ik heb echter maar één kritiekpuntje. In de film wordt niet verteld dat Kony en z’n LRA als sinds 2006 weg zijn uit Oeganda. Het probleem heeft zich verplaatst naar Soedan en Congo en momenteel gaat het gerucht dat het kleine groepje wat nog over is van de LRA zich ophoudt in de Centraal Afrikaanse Republiek. Na het kijken van het filmpje lijkt het net alsof de LRA nog in Oeganda is en dat het gebied nog half in puin ligt. Er zijn wel veel mensen met een oorlogstrauma, veel kinderen zijn nog altijd vermist en iedereen heeft wel een familielid of een kennis die vermoord of gekidnapt is. Maar Oegandesen zijn heel gelovig en kijken vooruit naar de toekomst. Ze zijn vergevingsgezind en geloven sterk dat God hun beschermd voor een herhaling van de gruwelheden. Toen ik mijn collega (die ontvoerd is geweest maar gelukkig na onderhandeling weer vrij kwam: Aboke Girls) vroeg of ze niet bang was dat Kony weer terug kwam, antwoordde ze: “I trust in God that he will protect me.”

Oeganda groeit en is heel vruchtbaar. De oorlog heeft er bijvoorbeeld ook voor gezorgd dat mensen verjaagd zijn van hun land en hele generaties hebben geen goede scholing gehad. Ouders die normaal gesproken hun kinderen leerden hoe ze moeten zaaien en oogsten hebben jaren lang in vluchtelingenkampen gewoond. De mensen zijn nu weer terug naar hun land of hebben zich gesetteld in het gebied waar ze naar toe gevlucht zijn. FAPAD heeft sinds een paar jaar een afdeling Livelihood waarbij projecten met landbouw worden ondersteund. Vandaag gaan we zaden uit delen aan boerengroepen. De boeren hebben gekozen voor soyabeans en krijgen elk zaaigoed voor 1 acre (0.4 hectare). Ze krijgen training hoe ze het beste soyabean kunnen verbouwen en na de oogst moeten ze een bepaald aantal zaden terug geven wat weer wordt doorgegeven aan een andere boerenfamilie.

De film Kony 2012 is ook hier in Lira op groot scherm vertoond. Mijns inziens sloeg de organisatie, die vertoning organiseerde, de plank volledig mis doordat er geen behoorlijke uitleg is gegeven aan de toeschouwers voordat de film werd vertoond. De film is gemaakt voor een Westers publiek, waar we een weg-zap-cultuur hebben. De film moet snel, pakkend en ludiek zijn willen mensen niet weg zappen. Dit in tegenstelling tot hier in Oeganda waar veel mensen geen tv hebben en men met zijn allen om de tv bij de kapper/de kroeg/buurtsuper staat . Soms maakt het niet eens uit wat er op de buis is, als het maar beweegt. Daarnaast heeft de slogan: “Make Kony famous” ook uitleg nodig en heeft voor boze reacties gezorgd. Men dacht bijvoorbeeld dat die promotie van stickers en t-shirts met deze leuzen hier in Oeganda moesten worden vertoond. Maar dat is helemaal niet de bedoeling.

Ook ik heb de film uitgelegd aan verschillende collega’s. Ik heb geprobeerd om de context vanuit het Westen uit te leggen, wat makkelijker gezegd is dan gedaan. Ik heb geprobeerd uit te leggen dat het filmpje gemaakt is voor bewustwording van het Westen, dat heel veel mensen hier niets van weten en dat er geen politiek belang is voor Westerse landen als er niet iets te halen/verdienen valt (koper, kobalt, olie, etc) plus het feit hoe de media werkt in onze cultuur. Ze hadden er wel veel vragen over, die ik heb probeerd te beantwoorden, maar ze vonden het een goede actie dat Kony nu ook berucht is andere landen in Europa en Amerika.

De filmmaker heeft nooit gedacht dat het zo’n succes zou worden en is zelfs doorgedraaid van alle media aandacht. Maar zijn doel is bereikt: Kony met zijn LRA is uit verdomhoekje en in de schijnwerpers gezet! Hopelijk wordt hij gepakt, uiteindelijk berecht en gestraft voor zijn daden. Ondertussen gaan de Noord Oegandesen door met de wederopbouw van het land, waarmee ze in 2006 al gestart zijn. De economie in het land groeit en ook het toerisme is weer in opkomst. Oeganda is al ruim 5 jaar een veilig land met geweldige mooie safariparken en ontzettend aardige mensen. Dit jaar is Oeganda zelfs uitgeroepen als vakantie nummer 1 bestemming door de Lonely Planet. Oeganda is zo veel meer dan alleen de zwarte vlekken die zowel Amin als Kony hebben achtergelaten.

Dus schroom niet and come and enjoy the Pearl of Africa!