Aan het werk in Bermo

In het vorige verhaal hebben we alleen verteld over onze reis naar Bermo en hoe we het daar gehad hebben. Dat was al een beleving op zich! Voor Machiel was dit een vakantie, maar Sara moest gewoon werken. Maar wat hield dat werken in dan?

In Bermo en in de dorpjes/gehuchtjes (denk aan 4 hutjes) in de omliggende omgeving wonen leden van AREN. Net als alle andere boeren in de wereld hebben zij last van klimaatverandering. Het land wordt steeds zanderiger (verwoestijning) en waterbronnen en vegetatie raken uitgeput. Hierdoor ontstaan er steeds meer conflicten tussen landbouwers en veetelers (bijv. het vee eet van de landbouwoogst) of verschillende veehouders komen in elkaars gebied omdat er steeds grotere afstanden moeten worden afgelegd op zoek naar eten en drinken voor de dieren. AREN werkt dan ook samen met andere boerenorganisaties omdat dit probleem de landgrenzen overschrijdt, denk aan Nigeria, Tsjaad, Benin, Burkina Faso, Mali, Mauritanië……de buurlanden dus.

Zo’n 18 maanden geleden is AREN, in samenwerking met Oxfam UK, het project ‘Groep Economische Belangen’ gestart. Hierbij is er een groep gevormd van ruim 400 AREN leden, uit het gebied Bermo, die activiteiten wil gaan ontplooien om de positie van de veehouder te verbeteren. Zo proberen ze zich aan te passen aan hun veranderende situatie (klimaatadaptie voor de kenners).

Wat gaan ze dan doen?
De groep wil een cursus geven aan haar leden over hoe je het beste je vee verkoopt. De boeren zijn bekwaam in het fokken van dieren, maar laten de verkoop aan tussenhandelaren over. Nou zou je kunnen zeggen: “Dan heeft die tussenhandelaar toch ook weer een baan?” Dat klopt. De meningen zijn dan ook verdeeld over het weghalen van de tussenhandelaar. Maar vanuit het oogpunt van de veehouder (toch al de meest gediscrimineerde bevolkingsgroep, zelfs nog erger dan de landbouwer) betekent dit meer onafhankelijkheid en meer inkomen. De tussenhandelaar heeft veel macht over de prijs en kan de veehouder van de domme houden.

Ga dan gewoon naar de markt en verkoop je eigen vee?
Maar dit is makkelijker gezegd dan gedaan. Deze mensen (400 leden van de Groep Economische Belangen) kunnen niet schrijven noch lezen. Ze zijn dan ook niet op de hoogte van de actuele marktprijzen. Bovendien ziet hun levensstijl er heel anders uit: het nomadenleven waarbij kilomeeeeeeeeeeeeters worden afgelegd denkend aan waar is water en waar is groen. Men zal dus meer moeten gaan denken, waar zijn de verschillende markten en hierop de trekroutes aanpassen. En iets wat al van generatie op generatie wordt overgedragen is natuurlijk niet zomaar in één keer te veranderen.

Andere activiteiten die de Groep wil organiseren zijn cursussen veearts, waardoor ze zelf beter de ziektes kunnen bestrijden binnen hun kuddes. Of het schrijven van een businessplan voor de verkoop van schapen en zeboes (rund met grote hoorns en een dikke vetbult in de nek. Hiermee willen ze naar verschillende banken gaan om te lobbyen voor een startkapitaal. Ik hoor je denken, analfabeet en dan een businessplan schrijven, dat is knap! Maar deel één van het project (wat nu achter de rug is) bestond uit een alfabetiseringstraject en het opzetten van de Groep Economische Belangen. Het gaat hierbij om de basisprincipes: het verdelen van de verschillende taken (voorzitter, secretaris, etc.) hoe houd je een vergadering, wat zijn de statuten, wat wil de groep bereiken met haar activiteiten.

De Groep Economische Belangen gaat nu de tweede fase van het project in en hiervoor is er weer een prachtig projectplan geschreven met indicatoren. De indicatoren zijn meetpunten die je op het eind van het project bereikt wil hebben. Bijvoorbeeld:
- x aantal verkochte dier die zonder tussenhandelaar is verkocht.
- x% van de vrouwen is zich bewust dat het van belang is dat zij ook beslissingen nemen voor de economische groei van hun huishouden
Alleen bij dit soort indicatoren worden er nooit getallen aan gehangen. Bijvoorbeeld, aan het einde van het project willen we 1200 schapen verkocht hebben zonder tussenhandelaar. Tijdens een eerdere workshops was Sara in één van de vele (bid)pauzes wat aan het aanklooien in Word met deze indicatoren. Haar collega’s zagen dit bij terugkomst en waren erg enthousiast en wilde dit gelijk gaan toepassen in de praktijk. Oftewel, 1.5 week later zaten we met de Groep in Bermo en hebben we per indicator besproken: wat is de situatie nu? (nulmeting) en wat willen jullie aan het einde van het project bereikt hebben?

Mijn eerste reactie was eigenlijk, moet je deze boeren wel lastig vallen met donortaal als indicatoren. Maar de projectleider en de donor zelf (Oxfam UK dus) zag dit wel zitten. Ik ben dan ook blij dat ik deze gedachte niet hard op heb uitgesproken, want de groep deed het wonderbaarlijk goed! Het vertalen duurt wat lang omdat veel jargon niet in het vocabulaire van de Afrikaanse taal zit. En het hele principe van indicator moest ook goed worden uitgelegd, maar daarna kwamen er levendige discussies op gang.

Leuk voorbeeld, de hierboven beschreven indicator over vrouwenparticipatie: Één van de mannelijke deelnemers zei: “we moeten realistisch zijn, het zit niet in onze cultuur om de vrouw veel zeggenschap te geven dus laten we zeggen dat op het einde van het project 5% van de vrouwen bewust is van het belang van hun rol binnen het economische huishouden. Één van de vrouwelijk deelnemers, mon ami Bodo (te zien op foto’s en filmpjes uit eerdere verhaaltjes) was het hier niet mee eens. Zij wilde dat er 50% bereikt zou zijn, want de inspraak van de vrouw is erg belangrijk. Hierna startte er een heftige discussie. Ze hebben soms een heftige manier van discussiëren, alsof ze ruzie hebben maar ze kunnen dan ook plots in lachen uitbarsten. Afin, uiteindelijk is het einddoel op 15% gezet en daar was men het mee eens.

In totaal hebben we 15 indicatoren besproken in één middag en een ochtend. Het kost aardig wat tijd om te vertalen en alles gaat heel erg langzaam (wat wil je met die hitte). Er wordt gezamenlijk gegeten, er moet gebeden worden. Verder lopen mensen om de haverklap weg midden in de workshop (geen idee waarom), baby’s beginnen te janken en mensen worden steeds gebeld (snoei harde ringtones) en men neemt altijd op, vaak zonder zachtjes te praten!! Soms zit er eentje te slapen, maar die wordt dan even later weer wakker en doet weer enthousiast mee. Niemand heeft dus haast maar men kijkt ook niet op z’n horloge (als ze die al hebben). Niemand moet op tijd thuis zijn! Na afloop wordt er nog uren nagekletst en mensen zijn hier nooit te moe om te discussiëren. Onvermoeibaar gaan ze door tot dat de zon ondergaat (rond half 7). Het heeft allemaal z’n voor- en nadelen.

Op het einde van een workshop is er tijd voor een vragenrondje of opmerkingen. Dit is altijd erg interessant en kom je de meest verrassende dingen tegen. Zo werd er door iemand gezegd dat hij het niet goed vond dat het altijd dezelfde mensen zijn die op uitwisselingsmissie mogen naar bijv. een boerenorganisatie in Nigeria of een ander buurland. “Andere leden moeten ook de kans krijgen om dit mee te maken”, zei hij. Hier wordt erg positief op gereageerd, zelfs degene die altijd op zo’n missie gaat klapte als hardste mee. De openheid en directheid van de mensen hier valt echt op: het lijken wel Nederlanders! Een opmerking van een andere deelnemer was een mooie afsluiter. “We moeten zelf het heft in handen nemen, want we kunnen niet eeuwig afhankelijk blijven van donoren. Ze kunnen ons wel een hengel geven maar we moeten zelf kunnen vissen.” Dit is een veelgebruikte uitspraak in ontwikkelingssamenwerking in Europa, maar ik weet zeker dat deze man nog nooit verder dan het dichtstbijzijnde stadje (Maradi) is geweest!!